Vughtse beknotting van voorpootrecht onwettig

HELVOIRT/CROMVOIRT/VUGHT – 19 februari 2025. De gemeente Vught wil het voorpootrecht van het inwoners beperken.

In eennieuwe beleidslijn staat dat dit recht sinds 1900 niet meer bestaat. Dat geldt dus voor de meeste straten en wegen. Maar klopt dat wel?

Waar gaat het over? In 1516 verleende keizer Karel aan de Vughtenaren het voorpootrecht. Eerder, in 1491 al, kregen de Helvoirtenaren dit recht om bomen te planten op gemeentegrond. In Vught en Cromvoirt tot 57 meter, in Helvoirt tot 20 meter vanaf de erfgrens. Vooral in het buitengebied staan enkele duizenden particuliere bomen in gemeentebermen, krachtens voorpootrecht.

De gemeente Vught wil nu – na ruim vijf eeuwen – dit mooie groene recht met een pennenstreek schrappen, voor burgers die wonen aan straten en wegen die na 1900 zijn ontstaan. Dat zijn bijna alle percelen.

Echter, in alle opeenvolgende rechtsstelsels sinds de middeleeuwen – Verenigde Nederlanden, Napoleontisch en Koninkrijk – werd het oude recht gehandhaafd. Dat het voorpootrecht vanaf 1900 niet meer zou bestaan is een verzinsel. Vught leidt het af uit een gerechtelijk vonnis van 2020, maar daarin staat niets over deze beperking.

Vught erkende eerder wél het bestaan van het voorpootrecht, ook in situaties van na 1900. Zoals in 1971 voor het Vughtse villapark, dat pas in de jaren twintig van de vorige eeuw ontstond. Ook in de Vughtse Groenvisie van juni 2023 staat dat hier het voorpootrecht geldt, zonder beperking vanaf 1900.

Voor situaties – ook van vóór 1900 – zegt Vught dat de burger zijn/haar voorpootrecht zelf eerst maar moet bewijzen. Ook dat is onrechtmatig. In 1912 bepaalde het Gerechtshof dat voor het voorpootrecht een omgekeerde bewijslast geldt: de gemeente moet van geval tot geval aantonen dat het níet bestaat.

Ik snap dat bomen van burgers de gemeente kunnen hinderen in haar plannen. Voor die situaties kan een gemeente de rechter vragen het voorpootrecht te wijzigen. Dit is de correcte weg. Niet: het recht ontkennen en daarmee de burger beknotten.

Ik zou zeggen: gemeente, omarm het recht van burgers om zelf bomen te zetten op gemeentegrond bij hun percelen. Juist nu, omdat bomen zo belangrijk zijn. Zoek samen met de burger naar oplossingen als de particuliere boom op een plek ongewenst is. Lukt dat niet vraag dan de rechter om het voorpootrecht te wijzigen of te beëindigen. Maar ga je inwoners niet dwars zitten als ze bomen willen planten, waar ze recht op hebben. En ga al helemaal niet bomen van burgers uit bermen verwijderen, zoals nu wordt voorgenomen. De gemeente heeft hierover een ingekomen stuk ontvangen.

Bron: Sander Wieringa