Column Corvers: Bestuurscultuur

HELVOIRT/CROMVOIRT/VUGHT – 15 maart 2022. De Vughtse politiek wil de bestuurscultuur en de werkwijze van de gemeenteraad vernieuwen.

Vught omschrijft bestuurscultuur als de manier waarop B&W en raadsleden met elkaar omgaan. Het moet anders, beter, vinden alle partijen. In 2021 is een werkgroep van raadsleden ingesteld die een tienpuntenplan heeft opgesteld om de manier van werken van de gemeenteraad te verbeteren. Het beoogde effect: meer mogelijkheden om met inwoners en maatschappelijke organisaties te praten, meer grip op de eigen agenda en meer  regelmaat in de vergadercycli, meer ruimte voor beeld- en opinievorming over voorstellen van de raad, meer het debat aangaan en ideeën en standpunten uitwisselen.

In het voorstel staat dat deze nieuwe regels een bijdrage leveren ‘aan een nieuwe cultuur waarin de raad meer in positie is en het onderlinge debat wordt gestimuleerd’. Vernieuwing van de bestuurscultuur ligt dus ook deels in dit tienpuntenplan besloten. Deels, want daarmee is het onderwerp bestuurscultuur niet afgehandeld. De rest moet van het college en de raadsleden zelf komen, zo staat in het voorstel. Die cultuur hangt ook (‘vooral’ is hier treffender) af van de manier hoe zij met elkaar omgaan en dat kun je niet in regeltjes opschrijven maar is een kwestie van relaties, houding en gedrag.

In de opsomming van de effecten van het tienpuntenplan wordt een grotere rol voor de gemeenteraad niet expliciet genoemd. Toch willen alle partijen dat de rol van het hoogste gemeentelijke orgaan meer centraal komt te staan. Maar het tienpuntenplan omvat louter procesmatige punten, zoals een maximale spreektijd, geen herhalingen van standpunten in de raad die al in de commissie zijn verwoord, dialoogavonden met bewoners en organisaties, een effectieve vergaderorde, dat soort zaken. Prima allemaal, maar die versterken de positie van de raad niet wezenlijk.  

Met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen stonden de kranten dit weekend weer vol over de lokale politiek. De teneur is somber: de lokale democratie staat onder druk. Het Rijk bezuinigt, gemeenten kunnen met kunst en vliegwerk hun begroting rond krijgen. Politieke en lokale keuzes komen in het geding. Belangrijke decentralisatietaken die in 2015 van het Rijk over de schutting naar gemeenten gingen (jeugdzorg, Wmo, Participatiewet) veroorzaken legio problemen vooral doordat voldoende rijksgeld uitblijft. Uit onderzoek blijkt dat gemeenten op een groot aantal terreinen -betaalbaar wonen, veiligheid, financiën en duurzaamheid- verwachtingen niet kunnen waarmaken door geldgebrek, rijksregels en (verplichte) regionale samenwerking, zo schrijft NRC. 

De gemeenteraad is lekenbestuur, vaak naast een (parttime) baan. Kennis is tegenmacht en juist daar ontbreekt het vaak aan bij raadsleden. Zo heeft een wethouder een heel ambtenarenapparaat achter zich, een gemeenteraadslid weet zich slechts procedureel gesteund door een griffie. Er is nog een wereld te winnen als het gaat om de kloof tussen macht (B&W) en tegenmacht (gemeenteraad) te slechten.

Maar in tal van gemeenten in Nederland pakt de gemeenteraad, ondanks alle beperkingen, de touwtjes stevig in handen en maakt het maximaal gebruik van zijn democratische mogelijkheden. Maar de Vughtse raad slaat op een cruciaal onderdeel van zijn controlerende taak de plank flink mis. Het hoort tot de weinige gemeenten die geen rekenkamer heeft. In 2015 stelden de VVD en Gemeentebelangen, gesteund door het CDA, de rekenkamer(functie) buiten werking. In strijd met de wet! Het budget daarvoor werd uit de begroting geschrapt. Een rekenkamer doet onderzoek vanuit het perspectief van de raad, het zijn de hulptroepen van de raad om ervoor te zorgen dat zij hun controlerende taak zo goed mogelijk kunnen uitoefenen. Maar de Vughtse raad zette zichzelf buitenspel.  

De huidige coalitie wil die rekenkamer weer terug. Hopelijk doelt het college op een onafhankelijke rekenkamer en geen commissie met raadsleden die onderdeel is van de politiek en dus zichzelf controleert.

Een Vughtse rekenkamer is niet een van de ‘speerpunten’ in het tienpuntenplan van de raad en werd dus donderdag 10 maart in de commissie Bestuur en Samenleving doodgezwegen.

Nee, met louter procesafspraken versterk je de lokale democratie niet!