Column Corvers: Proeftuin

HELVOIRT- 5 november 2020.

“Wij zijn proeftuin voor stemmen in coronatijd”, zegt de Vughtse burgemeester Roderick van de Mortel in een paginagroot artikel in de Volkskrant. Op drie foto’s bij het stuk laat de burgemeester zien hoe er in Vught straks gestemd gaat worden. “Alles draait om veiligheid en communicatie. De mensen moeten weten dat ze met een gerust hart kunnen gaan stemmen.”
Mooie pr, daar is niks mis mee.

Van de Mortel is slim genoeg om een positief verhaal neer te zetten. Wat schiet je in deze fase, anderhalve week voor de verkiezingen, op met een chagrijnig geluid of kritische opmerkingen? Daar wek je geen vertrouwen mee bij de kiezers om veilig te kunnen stemmen. Terwijl voor enige kritiek wel reden was geweest. In Den Haag breken ze zich het hoofd over de wijze waarop je de Tweede Kamerverkiezingen in maart volgend jaar het best coronaproof kunt organiseren. En dus zouden de lokale verkiezingen in Vught, Boxtel, Oisterwijk en in drie gemeenten in Groningen een mooie ‘testcase’ zijn geweest. Niet dus.

Van de Mortel was onlangs voor de NOVO3-microfoon kritisch op Den Haag. Vught is proeftuin, jazeker, maar ook weer niet, liet hij weten. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken is op de verkiezingsdag in Vught aanwezig, ambtenaren houden toezicht op de gang van zaken binnen de stembureaus en voeren evaluatiegesprekken met leden van het stembureau om daarvan te leren voor de Tweede Kamerverkiezingen.

Maar ‘iets nieuws’ met stemmen uitproberen gebeurt niet. “Ik had liever gehad dat het ministerie al in een heel vroeg stadium met Vught en de andere gemeenten in overleg was gegaan om hier een aantal dingen mogelijk te maken”, zegt de burgemeester. Een gemiste kans, vindt hij. “Dan blijkt toch weer dat ze in Den Haag vooral gericht zijn op landelijke verkiezingen.” Zo is het niet gelukt uitbreiding van twee naar drie machtigingen al bij de herindelingsverkiezingen in te voeren. Dat lukt pas bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart.

Intussen wordt door corona in Vught -en ook in Boxtel en Oisterwijk- een historisch lage opkomst verwacht. Nee, Vught is er niet gerust op. De 59 procent van 2018 zal bij lange na niet gehaald worden. En van Helvoirt hoeft in dit opzicht ook geen boost verwacht te worden: de opkomst in dat dorp lag in 2018 op 54,1 procent. Naar buiten toe houdt Vught de moed erin maar sommige Vughtse politici vrezen een stembusgang die niet boven de 35 procent zal liggen.

Vught valt niets te verwijten, zij heeft alles in het werk gesteld om de verkiezingen coronaproof te laten verlopen. Maar alle maatregelen ten spijt, corona zal een serieuze vijand blijken voor een democratische gang naar de stembus, zo wordt gevreesd. Ook lokale campagnes kunnen we vergeten. Een folder in de bus, dat is het zo’n beetje. En dan is nog niet alle somberheid genoemd. Herindelingsverkiezingen zijn niet populair bij de kiezers. Zo ging in Schijndel, Veghel en Sint Oedenrode in 2016 slechts 41,1 procent stemmen voor de nieuwe gemeente Meierijstad. Ook blijft landelijke media-aandacht achterwege die er wel is als in het hele land voor gemeenteraden wordt gestemd.

“Ik kan me voorstellen dat de Helvoirtenaren een stevige stempel willen drukken op de komende vijfenhalf jaar. Ik zou zeggen: laat uw kans niet lopen.” Gelukkig blijft Roderick van de Mortel een onverbeten optimist.